Το Ζαγκλιβέρι
του Βασίλη Βασιλάκη
Ανατολικά της Θεσσαλονίκης και σε απόσταση 48 χιλιομέτρων, είναι χτισμένο το Ζαγκλιβέρι. Βρίσκεται σε ένα λεκανοπέδιο που το κλείνουν από το νότιο μέρος η οροσειρά του Χορτιάτη, από το βόρειο μια σειρά από βουναλάκια κι από το ανατολικό, σε αρκετό βάθος ο Χολωμόντας. Από το δυτικό, το λεκανοπέδιο είναι σχεδόν ανοιχτό και τέμνεται κάθετα από ένα ποτάμι, τον Γκλου-γκνα, το οποίο κατεβαίνει από το βουνό των Πετροκέρασων και χύνεται στη λίμνη Μπεσικιών. Έχει περίπου 2700 κατοίκους. Το κλίμα είναι θερμό το καλοκαίρι και αρκετά ψυχρό το χειμώνα. Δεν του λείπει και η υγρασία, ιδίως τις πρωινές ώρες. Η θερμοκρασία φτάνει τους 36 βαθμούς Κελσίου υπό σκιά.
Πότε πρωτοκτίστηκε κι από ποιον το χωριό, που μετατοπίστηκε προοδευτικά από τους χρόνους της Τουρκοκρατίας στη σημερινή του θέση, είναι κάτι που δεν μπορεί με σαφήνεια να διατυπωθεί. Το πιθανότερο είναι ότι η κτίση του χωριού ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους και πιο συγκεκριμένα στον δεύτερο αιώνα προ Χριστού. Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, ίχνη κατοίκησης της περιοχής προκύπτουν από έγγραφο του 1332, σύμφωνα με το οποίο η Ι. Μ. Ξενοφώντος κατέχει μετόχι και αλευρόμυλο στην περιοχή Ζαβαρνίκια και το ποτάμι που τη διασχίζει φτάνει ως τη Λαγκαβίκεια.
Με τη σημερινή του ονομασία το Ζαγκλιβέρι αρχίζει να εμφανίζεται από τον 15ο αιώνα και αποτελεί τμήμα του Ishak πασά. Κατά τη διάρκεια του 17ου - 18ου αιώνα, υπήρξε ανθηρό οικονομικό κέντρο.
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης της Χαλκιδικής, το 1821, το Ζαγκλιβέρι καίγεται από τους Τούρκους. Τότε, πολλοί αγωνιστές κατέβηκαν στη νότια Ελλάδα για να συνεχίσουν τον αγώνα και να βοηθήσουν τους αδελφούς του νότου.
Η επανάσταση στο χωριό γίνεται με διαφορετικές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, αφού η περιοχή έχει μετατραπεί σε τσιφλίκι.
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, οι κάτοικοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον καπετάν Γιάννη Ραμνάκη, πρωτοπαλίκαρα του οποίου ήταν οι Ι. Γιανκούδης και Μόσχος Τσιάμος. Αρχές του 20ου αιώνα, το 1907, η κωμόπολη έχει 1600 κατοίκους, Έλληνες και Τούρκους. Σε αυτόν τον πληθυσμός, στο τέλος των Βαλκανικών πολέμων, προστίθενται πρόσφυγες από τη Μανδρίτσα Ανατολικής Ρωμυλίας, οι οποίοι φέρνουν μαζί τους την τέχνη της καλλιέργειας του καπνού και μυούν τους ντόπιους σε αυτήν.
Τη δεκαετία του 20, με τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις, διαμορφώνεται ο κύριος κορμός της τοπικής κοινωνίας του Ζαγκλιβερίου, με υπεροχή του γηγενούς στοιχείου και τη συμμετοχή ενός σημαντικού αριθμού προσφύγων.
Τις επόμενες δεκαετίες, και μέχρι τον πόλεμο, το Ζαγκλιβέρι ανθίζει οικονομικά. Η ανθηρή κωμόπολη γίνεται πόλος έλξης και παρατηρούνται μετακινήσεις εγκατάστασης από άλλες περιοχές της Μακεδονίας.
Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, κλείνει ένας κύκλος ζωής για το Ζαγκλιβέρι. Τις επόμενες δεκαετίες, εξακολουθεί να λειτουργεί σαν κέντρο διακίνησης προϊόντων, καθώς και ως κέντρο παροχής υπηρεσιών στην ευρύτερη περιοχή.
Το 1970 το Ζαγκλιβέρι ακολουθεί το μεγάλο κύμα αστυφιλίας και περίπου το 40% των κατοίκων του, ιδιαίτερα νέοι, μεταναστεύουν στη Θεσσαλονίκη, όπου βρίσκουν απασχόληση. Σήμερα το Ζαγκλιβέρι διατηρεί τον οικονομικό ρόλο και εξακολουθεί την παροχή υπηρεσιών για τους εναπομείναντες στη γύρω περιοχή.
του Βασίλη Βασιλάκη
Ανατολικά της Θεσσαλονίκης και σε απόσταση 48 χιλιομέτρων, είναι χτισμένο το Ζαγκλιβέρι. Βρίσκεται σε ένα λεκανοπέδιο που το κλείνουν από το νότιο μέρος η οροσειρά του Χορτιάτη, από το βόρειο μια σειρά από βουναλάκια κι από το ανατολικό, σε αρκετό βάθος ο Χολωμόντας. Από το δυτικό, το λεκανοπέδιο είναι σχεδόν ανοιχτό και τέμνεται κάθετα από ένα ποτάμι, τον Γκλου-γκνα, το οποίο κατεβαίνει από το βουνό των Πετροκέρασων και χύνεται στη λίμνη Μπεσικιών. Έχει περίπου 2700 κατοίκους. Το κλίμα είναι θερμό το καλοκαίρι και αρκετά ψυχρό το χειμώνα. Δεν του λείπει και η υγρασία, ιδίως τις πρωινές ώρες. Η θερμοκρασία φτάνει τους 36 βαθμούς Κελσίου υπό σκιά.
Πότε πρωτοκτίστηκε κι από ποιον το χωριό, που μετατοπίστηκε προοδευτικά από τους χρόνους της Τουρκοκρατίας στη σημερινή του θέση, είναι κάτι που δεν μπορεί με σαφήνεια να διατυπωθεί. Το πιθανότερο είναι ότι η κτίση του χωριού ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους και πιο συγκεκριμένα στον δεύτερο αιώνα προ Χριστού. Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, ίχνη κατοίκησης της περιοχής προκύπτουν από έγγραφο του 1332, σύμφωνα με το οποίο η Ι. Μ. Ξενοφώντος κατέχει μετόχι και αλευρόμυλο στην περιοχή Ζαβαρνίκια και το ποτάμι που τη διασχίζει φτάνει ως τη Λαγκαβίκεια.
Με τη σημερινή του ονομασία το Ζαγκλιβέρι αρχίζει να εμφανίζεται από τον 15ο αιώνα και αποτελεί τμήμα του Ishak πασά. Κατά τη διάρκεια του 17ου - 18ου αιώνα, υπήρξε ανθηρό οικονομικό κέντρο.
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης της Χαλκιδικής, το 1821, το Ζαγκλιβέρι καίγεται από τους Τούρκους. Τότε, πολλοί αγωνιστές κατέβηκαν στη νότια Ελλάδα για να συνεχίσουν τον αγώνα και να βοηθήσουν τους αδελφούς του νότου.
Η επανάσταση στο χωριό γίνεται με διαφορετικές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, αφού η περιοχή έχει μετατραπεί σε τσιφλίκι.
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, οι κάτοικοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον καπετάν Γιάννη Ραμνάκη, πρωτοπαλίκαρα του οποίου ήταν οι Ι. Γιανκούδης και Μόσχος Τσιάμος. Αρχές του 20ου αιώνα, το 1907, η κωμόπολη έχει 1600 κατοίκους, Έλληνες και Τούρκους. Σε αυτόν τον πληθυσμός, στο τέλος των Βαλκανικών πολέμων, προστίθενται πρόσφυγες από τη Μανδρίτσα Ανατολικής Ρωμυλίας, οι οποίοι φέρνουν μαζί τους την τέχνη της καλλιέργειας του καπνού και μυούν τους ντόπιους σε αυτήν.
Τη δεκαετία του 20, με τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις, διαμορφώνεται ο κύριος κορμός της τοπικής κοινωνίας του Ζαγκλιβερίου, με υπεροχή του γηγενούς στοιχείου και τη συμμετοχή ενός σημαντικού αριθμού προσφύγων.
Τις επόμενες δεκαετίες, και μέχρι τον πόλεμο, το Ζαγκλιβέρι ανθίζει οικονομικά. Η ανθηρή κωμόπολη γίνεται πόλος έλξης και παρατηρούνται μετακινήσεις εγκατάστασης από άλλες περιοχές της Μακεδονίας.
Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, κλείνει ένας κύκλος ζωής για το Ζαγκλιβέρι. Τις επόμενες δεκαετίες, εξακολουθεί να λειτουργεί σαν κέντρο διακίνησης προϊόντων, καθώς και ως κέντρο παροχής υπηρεσιών στην ευρύτερη περιοχή.
Το 1970 το Ζαγκλιβέρι ακολουθεί το μεγάλο κύμα αστυφιλίας και περίπου το 40% των κατοίκων του, ιδιαίτερα νέοι, μεταναστεύουν στη Θεσσαλονίκη, όπου βρίσκουν απασχόληση. Σήμερα το Ζαγκλιβέρι διατηρεί τον οικονομικό ρόλο και εξακολουθεί την παροχή υπηρεσιών για τους εναπομείναντες στη γύρω περιοχή.
